SEJARAH DESA TIHINGAN
Ritatkala ngawitin nyurat indik sejarah silih tunggil desa, iraga sapatuta ngamargiang penelitian sane pinih pratiaksa, santukan penelitian puniki sane pacang mastikayang nilai saking sasuratan sejarah punika.
Ring saindik sasuratan puniki titiang ngunggahang sejarah sane cendek, santukan banget katunaane indik galah penelitian taler banget kakirangane pangeweruhan titiang sami tatkala ngamargiang tugas sane jimbar taler nyalud pengertian sane rumit. Jimbar banget baosang titiang santukan nyalud galah sane sampun lintang utawi duk ilu, minab saking aab pra sejarah taler ngantos aab mangkin, taler banget karumitane santukan tinjoan sinunggil desa punika katilik saking sahananing pariindikannyane, sane ngalingkup: indik sosial, ekonomi, cultur, agama, taler politik sane nenten dados kalinguang.
Aget pisan kantun kasineb sarwa wastu purwakala ring pura-pura ngantos prasida ngawantu panyusunan sasuratane puniki, siosan kabantangin antuk gatra (informasi) saking para sesepuh sane kirang langkung uning ring kawentenan sane mapaiketan ring napi sane pacang telatarang titiang.
Desa Tihingan inggih punika desa administratif sane kamanggalain olih Kepala Desa saha maderbe papalihan 4 (patpat) Dusun, inggih punika:
Nyelehin saking susunan pura-pura sane wenten, asapunika taler sarwa wastu purwakala sane kasineb, minabang desa Tihingan maderbe 2 (kalih) desa adat inggih punika:
Ring dija buka kalih desa adat puniki aabnyane banget ilu (purba), taler wus punika wawu kawentuk desa adat sane kaping untat, inggih punika Desa Adat Tihingan.
Kaungguhangnyane indik Desa Adat Tihingan puniki marupa sejarah desa ipune sane pacang telatarang titiang sane kabantangin antuk materi-materi pangewentuk sejarah sane pikolihang titiang.
Kruna Tihingan polihang titiang ring prasasti pupulan Dr. GORIS, sane masuara: KABAKATIN LAKU LANGKAH KAYU TRING TIHING TANGGUNG YATHATERIYA BESAR SENI; sane maartos wenten pupulan krama sane ngamargiang swadarma (bertugas) nanggenin saluiring kaperluan indik taru, asapunika taler saluiring kaperluan indik tihing taler piranti saking tihing sane madue seni (maulat) pacang kaanggen olih para Sang Angawa Rat ( Penguasa) rikanjekan Aci ring pura-pura tatkala ngamargiang upacara yadnya. Pupulan kramane puniki madrue kaluputan (hak) saking kapatutan-kapatutan sane lian.
Kabantangin antuk kaweruhane puniki, taler kasaihang antuk indike ring Bali akeh desa sane mawasta sakadi napi tugas utawi swadarmannyane ring mayarakat, minakadi Sangging, Pande, Pegending, Parbuayang, taler wasta-wasta punika inggian wasta-wasta duk ilu (purba), sangkaning punika minab desa Tihingan inggih punika anut ring wasta-wasta desa Tihingan sane wenten ring Kabupaten lian ring Bali, sane risedeke dumun inggih punika pupulan kulawarga sane madrue swadarma pinih becik (istimewa) ring parikrama nginkinang piranti-piranti saking tihing (bambu) sane mawentuk: Saingan, Kuskusan, Sok, miwah sane lianan. Sane kangge rikanjekan upacara yadnya.
Ngelingin indik bahan baku saking piranti sane kaperluang inggian wit nyane saking tihing (bambu), sangkaning punika prasida kajantenang indike sane dumun Desa Tihingan puniki marupa wana tihing (bambu), taler ketah janmane maosang silih tunggil genah anut ring kawentenan taler potensi sane wenten. Sangkaning punika embas sane kasambat ring Tihing, sane ring kruna TIHING pamuputne dados TIHINGAN.
Titiang ketah madue papineh indike ring wawidangan Tihingan sampun wenten pupulan krama saking dumun duk ilu. Eling ring wentene patung Siwa taler piranti-piranti SIWA PAKERANAN saking Terakota sane kasineb ring pura Puseh Tihingan, sane aab nyane saking abad ke-14. Selanturnyane sajabaning pupulan krama sane jenek iriki ngalimbak, sangkaning punika olih Sang Angawa Rat (Raja) genahe jenek (pemukiman) ring wawidangan Tihingan kakantenang genah sane becik (strategis) kaangge ngarepin kateguhan-kateguhan (kekuatan) panrgara lian (kerajaan lain), sangkaning patut kajenekang irika prajurit-prajurit sane becik (pilihan) utawi dingding dada mangda sida jenek selamin pasisi kangin Tukad bubuh taler lianan akeh sane jenek ring Tihingan pinaka tamiu (pendatang baru). Asapunika Tihingan sane dumun wantah wana Tihing sane madue krama akidik, kapuara sangkaning gelar kabiuhan (strategi pertahanan) ring abad ke-19 puniki dados rames taler ngalimbak ngantos dados banjar samaliha Desa Adat sane landuh.
sapa sira ke punika sang maraga sidi sane kaandeng olih raja Klungkung ngantos ngamargiang pagingsiran krama taler makarya genah-genah pamikukuh (pertahanan) ring sisi kangin Tukad Bubuh, sane katuntun olih 3 (tiga) Brahmana, warih saking IDA PEDANDA SAKTI BENDESA?
Ring babad Semarapura kasengguh inggian raja Klungkung I DEWA AGUNG SAKTI (abad ke-19) pangawite kahanane anggane nenten waras, sangkaning punika Raja Putra sane biang Ida saking Karangasem taler maparab I DEWA AGUNG PUTRA, rumaksa kangingsirang ka Karangasem olih biang Idane. Ring kerajaan Klungkung arin Ida sane maparab I DEWA AGUNG PANJI ngambil kuasa pamerentahan ring Klungkung taler Ida jenek ring Kusamba. Ida Ngambel tur ngamargiang pamerentahane pinih becik taler adil. Sakewanten raja putra sane meneng ring Karangasem rauh ngempur Ajung Wa Ida ka Kerajaan klungkung. Pamuputnyane Dewa Agung Putra magenah ring Kusamba, sane magelar DEWA AGUNG PUTRA I, utawi DEWA AGUNG PUTRA KUSAMBA (1825).
Ring kakuasaan sane magingsir puniki raris DEWA AGUNG PANJI antuk rumruman DEWA AGUNG MANGGIS katunasin mangda dados raja ring Tulikup (Gianyar), sangkaning genah (kedudukan) I GUSTI PINATIH prasida kagingsirang saking Tulikup.
Ngarepin kasujatiane puniki DEWA AGUNG PUTRA I rumasa osah ring kayun, sira uning Ajung Wa Ida pacang ngawales pariindikane sane dumun.
Sangkaning Punika DEWA AGUNG PUTRA I sane ngamolihang wantuan akeh (bantuan penuh) saking raja taler warga Karangasem ngelarang naya upaya biuha (strategi) nguatang genah (benteng) ring sisi kangin Tukad Bubuh ngantos kelod inggian ngingsirang kramane saking wawidangan Karangasem (Toh Jiwa, Wangsean, Lebu, Sukahet), taler saking sisi kangin Tukad Unda ( Pangi, Pikat, Gunaksa, Dawan) sane marupa gelaran prajurit sane sidi. Pinaka unteng desa Penasan Aji ( pahan saking desa Penasan), kagingsirang kasisi kelod inggih punika Lepang taler ring Umasalakan.
Ngalantur malih, sampun kasinahang I DEWA AGUNG PANJI sasampune maderbe Putra kalih diri, kagingsir malih saking Tulikup ka pasisi Kaja Kangin inggih punika ring Getakan, Anjingan.
Mangda prasida ngarepin unteng (pemusatan) sane magingsir puniki Raja Klungkung ngawewehin kateguhan (kekuatan) prajurit ring Penasan taler ring Tihingan ngantos Sengkiding miwah Timuhun.
Asapunika sejarah indik magingsirnyane krama ka wewengkon nuhut ring embahan Tukad Bubuh pasisi Kangin saha mapagubungan ring sawewengkon Tihingan.
Asapunika salawat sejarah utawi babad (riwayat) Desa Tihingan sane pastika kirang paripurna ring para panguacen, santukan sejarah puniki kasusun marupa raringkesan sane ngagge bantang pokok kemanten (garis besarnya saja).
Suksma.
Kesurat Olih Penyuluh Bahasa Bali Desa Tihingan Ida Ayu Oka Suwantari